Cẩm Nang Tín Chỉ Carbon Tại Việt Nam: Từ A Đến Z

Tín Chỉ Carbon là một công cụ quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm giảm thiểu phát thải khí nhà kính và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Tại Việt Nam, tín chỉ carbon không chỉ là một công cụ môi trường mà còn mở ra cơ hội kinh tế lớn cho các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân có khả năng giảm phát thải. Vậy tín chỉ carbon là gì, nó hoạt động như thế nào, và làm sao để bạn có thể tham gia thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ từ A đến Z.

Tín chỉ carbon là gì?

Tín chỉ carbon (Carbon Credit) là một đơn vị đo lường tương đương với 1 tấn khí CO₂ hoặc các khí nhà kính khác được cắt giảm, loại bỏ hoặc hấp thụ khỏi khí quyển. Những tín chỉ này được tạo ra từ các dự án xanh như: trồng rừng, sử dụng năng lượng tái tạo, cải tiến công nghệ tiết kiệm năng lượng hoặc xử lý chất thải hiệu quả.

Tín chỉ carbon có thể được mua bán trên thị trường tự nguyện hoặc bắt buộc, tùy vào mục tiêu phát thải của các quốc gia hoặc tổ chức. Người phát thải cao có thể mua tín chỉ từ người hoặc tổ chức phát thải thấp để bù đắp phần phát thải vượt mức, tạo ra một hệ sinh thái khuyến khích giảm phát thải một cách linh hoạt.

Thị trường tín chỉ Carbon là gì?

Thị trường tín chỉ Carbon là một hệ thống giao dịch cho phép các tổ chức mua bán quyền phát thải khí nhà kính, cụ thể là CO2. Các công ty hoặc cá nhân có thể sử dụng thị trường carbon để bù đắp lượng phát thải khí nhà kính bằng cách mua tín dụng carbon từ các đơn vị loại bỏ hoặc giảm phát thải khí nhà kính.

Khi một khoản tín chỉ  được sử dụng để giảm thiểu, cô lập hoặc tránh phát thải, nó sẽ trở thành một khoản bù đắp và không thể mua bán được nữa.

Thị trường carbon không thể tồn tại nếu không có khái niệm tính toán Carbon (thường được gọi là tính toán lượng khí nhà kính). Kiểm toán Carbon cũng là đối tượng cốt lõi của phân tích ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị).

Phân biệt hai loại thị trường carbon

Tại Việt Nam và trên thế giới, thị trường carbon được chia thành hai loại chính:

1. Thị trường bắt buộc (compliance market): Được quản lý bởi chính phủ hoặc các tổ chức quốc tế (như Cơ chế phát triển sạch – CDM). Các doanh nghiệp có mức phát thải vượt ngưỡng quy định sẽ bắt buộc phải mua tín chỉ để bù đắp.

2. Thị trường tự nguyện (voluntary market): Các cá nhân, doanh nghiệp tự nguyện mua tín chỉ nhằm giảm dấu chân carbon, cải thiện hình ảnh thương hiệu, hoặc hướng đến phát triển bền vững.

Tình hình tín chỉ carbon tại Việt Nam

Việt Nam là quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, đồng thời cũng là nơi có tiềm năng lớn trong việc phát triển các dự án giảm phát thải như: điện mặt trời, điện gió, trồng rừng, xử lý rác thải…

Hiện nay, Việt Nam đang xây dựng và từng bước hoàn thiện hệ thống sàn giao dịch tín chỉ carbon quốc gia, dự kiến sẽ chính thức hoạt động từ năm 2025. Điều này mở ra một cánh cửa lớn cho doanh nghiệp trong nước muốn tham gia thị trường carbon, tạo ra lợi nhuận từ chính các hoạt động xanh của mình.

Ngoài ra, nhiều dự án tại Việt Nam đã được quốc tế công nhận và có thể bán tín chỉ ra thị trường quốc tế thông qua các tiêu chuẩn như VCS (Verra), Gold Standard, JCM (Nhật Bản), v.v.

Cách tính tín chỉ Carbon

Tính toán tín chỉ Carbon là việc tìm ra số lượng tín chỉ Carbon cần thiết bằng cách chia tổng lượng khí thải nhà kính cho hệ số phát thải của từng loại hoạt động sản xuất cụ thể bao gồm sản xuất công nghiệp, giao thông vận tải, nông nghiệp, lâm nghiệp,…

Hiện nay có 2 phương pháp để tính tín chỉ Carbon dưới đây:

Phương pháp dựa trên hoạt động

Công thức:

Lượng khí thải KNK = Hệ số phát thải * Mức tiêu thụ/sản lượng

Hệ số phát thải: hệ số này được quy định bởi các tổ chức quốc tế hoặc quốc gia để tính toán lượng khí thải KNK cho từng hoạt động cụ thể.

Lượng khí thải khí nhà kính: nhân hệ số phát thải với mức tiêu thụ nhiên liệu, nguyên liệu, sản lượng sản phẩm,…

Ví dụ: Một nhà máy sử dụng 100 tấn than đá trong một năm. Hệ số phát thải của than đá là 2,49 tấn CO2/tấn than đá. Lượng khí thải CO2 của nhà máy là:

Lượng khí thải CO2 = 2,49 tấn CO2/tấn than đá * 100 tấn than đá = 249 tấn CO2. Để bù đắp cho lượng khí thải này, nhà máy cần có hoặc mua 249 tín chỉ Carbon.

Phương pháp dựa trên hiệu suất

Công thức:

Lượng khí thải giảm = Lượng khí thải trước dự án – Lượng khí thải sau dự án

Xác định lượng khí thải trước và sau khi thực hiện dự án giảm phát thải.

Lượng khí thải giảm được sẽ được chuyển đổi thành tín chỉ Carbon.

Ví dụ: Một công ty thực hiện dự án trồng rừng để giảm phát thải KNK. Lượng khí thải trước dự án là 100 tấn CO2/năm. Sau khi thực hiện dự án, lượng khí thải giảm xuống còn 50 tấn CO2/năm. Lượng khí thải giảm được là:

Lượng khí thải giảm = 100 tấn CO2/năm – 50 tấn CO2/năm = 50 tấn CO2/năm. Công ty sẽ được nhận 50 tín chỉ Carbon

Ngoài hai phương pháp trên, còn có một số phương pháp khác để tính toán tín chỉ Carbon, ví dụ như phương pháp dựa trên diện tích rừng.

Làm sao để có được tín chỉ carbon tại Việt Nam?

Để tạo ra và sở hữu tín chỉ carbon, cá nhân hoặc tổ chức cần thực hiện các bước cơ bản sau:

1. Xây dựng dự án giảm phát thải: Ví dụ như trồng rừng, cải tiến quy trình sản xuất tiết kiệm năng lượng, xây dựng nhà máy năng lượng sạch, xử lý khí methane từ bãi rác…

2. Đăng ký dự án với tổ chức xác minh: Các tổ chức như Verra (VCS), Gold Standard hoặc theo hệ thống trong nước.

3. Thẩm định và giám sát: Dự án cần được kiểm tra và xác minh bởi đơn vị thứ ba độc lập nhằm đảm bảo tính minh bạch và đáng tin cậy.

4. Phát hành tín chỉ: Sau khi được xác nhận lượng phát thải đã giảm, tín chỉ carbon sẽ được phát hành dưới dạng điện tử và có thể giao dịch.

5. Bán hoặc sử dụng tín chỉ: Chủ dự án có thể bán tín chỉ ra thị trường hoặc dùng để bù đắp cho chính hoạt động phát thải của mình.

Lợi ích của tín chỉ carbon đối với doanh nghiệp

Tham gia vào thị trường tín chỉ carbon không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn nâng cao hình ảnh doanh nghiệp xanh trong mắt người tiêu dùng và đối tác quốc tế. Ngoài ra, khi thị trường bắt buộc đi vào hoạt động, các doanh nghiệp sớm chuẩn bị sẽ có lợi thế cạnh tranh rõ rệt.

Một số lợi ích cụ thể:

• Tăng thu nhập từ việc bán tín chỉ carbon.

• Giảm chi phí xử phạt về phát thải.

• Tăng cơ hội tiếp cận vốn xanh và ưu đãi tài chính.

• Nâng cao uy tín và thương hiệu gắn liền với phát triển bền vững.

Kết luận

Tín chỉ carbon không chỉ là một công cụ môi trường, mà còn là cơ hội kinh tế mới cho các cá nhân, tổ chức tại Việt Nam. Trong những năm tới, với việc Việt Nam cam kết giảm phát thải và hướng tới Net Zero vào năm 2050, thị trường tín chỉ carbon chắc chắn sẽ trở thành một phần quan trọng trong chiến lược phát triển quốc gia. Hiểu đúng, chuẩn bị sớm và hành động thông minh chính là chìa khóa để doanh nghiệp tận dụng cơ hội này một cách hiệu quả và bền vững.